Không chỉ tăng về kim ngạch, sản lượng, ngành rau quả đang từng bước mở cửa và giữ thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Úc, Hàn Quốc cũng như có những bước tiến quan trọng trong việc đàm phán xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc.
Tăng trưởng ở thị trường khó tính
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Tổng cục Hải quan cho thấy kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam năm 2016 ước khoảng 2,423 tỉ USD, đạt 131,54% so với cùng kỳ năm 2015 (1,842 tỉ USD). Sau khi trừ kim ngạch nhập khẩu, trong năm 2016, ngành rau quả đã xuất siêu 1,505 tỉ USD.
Các chuyên gia từ Bộ Nông nghiệp Mỹ thưởng thức trái cây tươi tại Bến Tre
Về mặt thị trường, dù Trung Quốc vẫn chiếm thị phần chính với hơn 70% nhưng đáng chú ý là sự tăng trưởng ở những thị trường khó tính như: Mỹ (tăng 49%), Úc (39%), Hà Lan (38%), Hàn Quốc (26%), Đài Loan (14%)…
Cục Bảo vệ thực vật cho biết các loại quả tươi xuất sang các thị trường khó tính năm 2016 đạt hơn 10.500 tấn, tăng gần gấp 2 lần so với năm 2015. Cụ thể, thanh long đi thị trường Mỹ tăng 2 lần, nhãn tăng 5,25 lần; xoài đi Hàn Quốc tăng 2 lần. Đài Loan đã chính thức mở cửa trở lại cho thanh long Việt Nam và đến nay đã xuất khẩu hơn 100 tấn. Lượng hàng xuất khẩu tăng mạnh nhưng số lượng thông báo không tuân thủ các quy định về kiểm dịch thực vật từ các nước nhập khẩu giảm đáng kể. Các trường hợp không tuân thủ đều có hướng dẫn điều tra và khắc phục.
Trước nhu cầu từ thị trường, các doanh nghiệp (DN) đã có kế hoạch đầu tư vùng nguyên liệu và công nghệ sau thu hoạch. Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit có kế hoạch xây nhà máy chiếu xạ tại Long An để phục vụ cho thị trường Mỹ, Úc vì hiện nay, các DN sau khi mua nguyên liệu từ ĐBSCL phải chuyển đi chiếu xạ tại nhà máy ở TP HCM.
Công ty Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu (Bến Tre) đang xây dựng một nhà máy sơ chế và kho lạnh có diện tích 3.600 m2 để phục vụ cho nhu cầu thị trường khó tính.
Bà Trần Thị Kim Nhung, Tổng Giám đốc Công ty CP Dịch vụ Xuất nhập khẩu rau quả - nông sản Mê Kông, cho biết năm qua, nhiều đối tác nước ngoài đến Việt Nam tìm nguồn hàng trong lĩnh vực rau quả. Cụ thể, nhiều đối tác trước đây nhập chuối từ Philippines; cà rốt, bắp cải từ Trung Quốc thì nay chọn Việt Nam để mua. Họ đưa ra tiêu chuẩn, DN dựa vào đó để đặt hàng nông dân sản xuất.
Đa dạng hóa sản phẩm
Ghi nhận giá xuất khẩu cho thấy đều tốt hơn so với tiêu thụ nội địa như: thanh long ruột đỏ xuất khẩu sang Hà Lan giá 5,85 USD/kg, thanh long tươi xuất khẩu sang Trung Quốc 0,55 USD/kg, quả quất xuất khẩu sang Na Uy 7,5 USD/kg, bắp chuối xuất khẩu sang Na Uy 6 USD/kg, hành lá đông lạnh xuất khẩu sang Pháp 1,9 USD/kg, xoài cát xuất khẩu sang Canada 3,5 USD/kg, bưởi da xanh tách múi xuất khẩu đi Hồng Kông 6,9 USD/kg…
Theo phó tổng giám đốc một HTX nông nghiệp, nhìn chung đơn hàng xuất khẩu sẽ có lời hơn bán trong nước khoảng 30%. Dù vậy, do hàng xuất khẩu phải chọn theo kích cỡ (size) nên tỉ lệ hàng bị loại khá lớn, nhà sản xuất phải biết kết hợp nhiều phân khúc thị trường thì mới bảo đảm tiêu thụ hết.
TS Nguyễn Hữu Đạt, Ban Chấp hành Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhìn nhận lượng trái cây Việt Nam xuất sang thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Úc… còn khiêm tốn. Tuy nhiên, việc mở cửa những thị trường này thành công và sản lượng tăng trưởng liên tục cho thấy Việt Nam hoàn toàn có khả năng đáp ứng những đòi hỏi khắt khe nhất của thế giới, tạo uy tín cho trái cây Việt Nam. Cũng theo TS Đạt, trái cây tươi là sản phẩm có giá trị cao nhất nhưng để đạt hiệu quả, ngành rau quả phải đa dạng hóa sản phẩm, khai thác sản phẩm chế biến, đông lạnh.
Theo Cục Bảo vệ thực vật, trong năm 2016, Việt Nam đã đàm phán và dỡ bỏ được hàng rào kỹ thuật cho các mặt hàng rau quả xuất khẩu gồm: xoài đi Úc; thanh long đi Đài Loan; nhãn và vải đi Thái Lan… Năm 2017 sẽ tiếp tục đẩy mạnh đàm phán để vú sữa, xoài xuất khẩu sang Mỹ; thanh long ruột đỏ sang Nhật và vú sữa, nhãn, vải, chôm chôm sang Hàn Quốc. Đặc biệt, với thị trường Trung Quốc, đã tham gia trao đổi về dự thảo Nghị định thư đối với măng cụt và gửi ý kiến góp ý cho phía Tổng cục Giám sát chất lượng, kiểm nghiệm và kiểm dịch quốc gia Trung Quốc (AQSIQ) để thống nhất, đang tiếp tục thúc đẩy mặt hàng này sớm được xuất khẩu chính thức.
Trong chương trình phát triển thương hiệu nông sản Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa đề nghị giai đoạn từ 2017-2020 tập trung vào 5 mặt hàng thế mạnh, trong đó có 2 mặt hàng thuộc nhóm rau quả là xoài và thanh long. Lý do các mặt hàng trên được chọn là đáp ứng được các yếu tố: sản xuất trên quy mô lớn với mức độ cơ giới hóa cao, có khối lượng và giá trị tiêu thụ lớn, chất lượng đồng đều, bảo đảm an toàn thực phẩm. Đây cũng là những mặt hàng tập trung nhiều DN mạnh, có uy tín và có mong muốn xây dựng thương hiệu để hình thành và phát triển thương hiệu quốc gia.
Ý KIẾN
TS VƯƠNG ĐÌNH KHOÁT, Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Mộc Phát:
Không xuất khẩu ồ ạt
Công ty chúng tôi chuyên xuất khẩu trái cây đi thị trường khó tính, trong đó Mỹ là chính với 3 mặt hàng: thanh long, chôm chôm, nhãn. Năm 2016, sản lượng xuất khẩu của công ty tăng 30% nhờ nỗ lực tự xây dựng vùng nguyên liệu, thuyết phục được nông dân tuân thủ quy trình sản xuất theo yêu cầu thị trường và kết quả của dây chuyền xử lý sau thu hoạch, tăng năng suất lao động.
Thành công năm qua chúng tôi xem là một sự “đột biến” nên năm 2017, chỉ đặt mục tiêu tăng trưởng 15% vì thị trường khó tính đòi hỏi cao về sạch và ngon nên nếu xuất ồ ạt sẽ không bảo đảm. Để duy trì đà tăng trưởng cũng như sự phát triển bền vững của ngành rau quả, mong muốn lớn nhất là nhà nước kiểm soát được thuốc bảo vệ thực vật. Vì thực tế, vùng nguyên liệu do DN đầu tư không đủ sản lượng xuất khẩu nên các DN phải thu mua từ các vùng liên kết của nông dân. Đương nhiên, DN cũng có chương trình chủ động kiểm soát nguyên liệu nhưng cần vai trò nhà nước trong việc hỗ trợ tạo ra những vùng nguyên liệu sạch, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường nhập khẩu.
Ngoài ra, DN xuất khẩu cũng mong muốn tiếp tục vay ngoại tệ như hiện nay để phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc hạ lãi suất vay VNĐ tương đương các nước nhằm bảo đảm tính cạnh tranh cho DN.
Ông ƯNG THẾ LÃM, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Tư vấn xuất nhập khẩu và xúc tiến thương mại Toàn Cầu:
Bắt đầu từ thị trường nội địa
Sau khi đưa thành công quả thanh long vào siêu thị ở châu Âu, tôi nhận được nhiều đề nghị đưa rau gia vị (húng quế, ngò gai, ngò om, tần ô…) sang bán. Châu Âu là xứ ôn đới, không trồng được các loại rau này (rau nhiệt đới) nên giá bán rất cao nhưng tôi chưa dám nhận đơn hàng vì không có nguồn hàng sạch như yêu cầu. Quá trình làm việc với nông dân, tôi nhận thấy nếu ngay lập tức chuyển đổi sang trồng rau theo yêu cầu thị trường châu Âu thì họ sẽ không làm vì không có hiệu quả về mặt kinh tế.
Trong khi đó, ngay tại TP HCM, nhu cầu về rau gia vị sạch cũng rất lớn từ các quán phở, hủ tiếu, bò kho… Hiện rất nhiều quán phải mua rau dạng xá từ chợ và mất rất nhiều thời gian để nhặt, rửa nhưng cũng không biết rau có tồn dư thuốc bảo vệ thực vật hay không. Do đó, tôi sẽ tổ chức cho nông dân sản xuất để cung cấp cho nhóm khách hàng này trước để họ quen với quy trình bài bản, sau đó mới tính đến chuyện lấy chứng nhận VietGAP, GlobalGAP rồi từng bước tiến tới xuất khẩu bền vững.
Ông HUỲNH LÊ QUANG NHẬT, đại diện Công ty TNHH Agricare Việt Nam:
Tập trung vào công nghệ bảo quản
Là DN đầu tiên xuất khẩu lô xoài tươi đi Úc vào tháng 9-2016, công ty đã nhận những kết quả khả quan khi sản phẩm được thị trường ưa chuộng. Chúng tôi đang đàm phán cho đơn hàng khoảng 300 tấn/năm riêng với xoài xanh. Ngoài ra, công ty cũng xúc tiến xuất khẩu xoài cát chu bán ăn dạng chín sang thị trường Úc; phối hợp tích cực với nông dân ở các vùng nguyên liệu để canh tác theo quy trình, bảo đảm về mẫu mã cũng như an toàn vệ sinh thực phẩm.
Dù vậy, để tăng tính cạnh tranh cho trái cây Việt ở thị trường quốc tế thì còn 2 vấn đề cần giải quyết là làm sao giảm cước vận chuyển và công nghệ bảo quản. Ở Thái Lan, họ có công nghệ làm cho trái xoài “ngủ đông”, có thể bảo quản trong thời gian nửa năm mà vẫn bảo đảm không độc hại. Chúng tôi đang nhận chuyển giao công nghệ từ đối tác để có thể kéo dài thời gian xoài tươi trên kệ.
Ng.Ánh ghi
Bài và ảnh: VƯƠNG NGỌC
Đăng nhận xét